APIS

I.

APIS

Argivorum Rex II. Iovis fil. ex Niobe Phoronei filia, alio nomine Osiris appellatus, Isidem uxorem duxit; Achaiae regnô Aegialeo fratri concessô in Aegyptum traiecit: ubi cum homines rudes ad mitiotem vitae cultum traduxisset, colendarumque vinearum rationem eos edocuisset, concordibus omnium votis in Regem est adscitus. Cumque aliquandiu mirâ prudentiâ, parique clementiâ Aegypti regnum administrâsset, multaque in subditos beneficia contulisset, vitâ tandem functus, pro Deo est habitus, et sub vivi bovis imagine, ad cuius imitationem forte vitulus aureus ab Aarone conflatus est, ab Aegyptiis cultus. Hic Straboni fronte candidâ, cetera niger erat. Hercdotus addit, in dorso aquilae imaginem, in lingua cochleam, etc. gestâsle. Pomp. Mela l. 1. c. 9. et Plin. l. 8. c. 46. illum in latere lunae crescentis imagine insigniunt; aiuntque ex praecipuis religionis arcanis fuisse, ne diu vieret. Illô igitur mortuô Sacerdotes, nebridibus cincti, horribiliter clamabant, respondente populô, donec alterô inventô laetitia tristitiam pelleret. Hunc dein per quadragenos dies sollicite nutritum, quô tempore a solo sexu sequiore visebatur, Memphin deducebant, ubi populus escam ei proponens oracula petiit. Hanc enim cum renuebat, uti Germanico fecerat, infaustum omen erat, etc. Cicer. l. 1. De Nat. Deor. Quid censes igitur Apin illum sanctum Aegyptiorum bovem, nonne Deum videri Aegyptits? Ovid. Amor. 1. 2. Eleg. 13. v. 14.

Et comes in pompa corniger Apis erat.

Lucanus l. 8. v. 478.

---- Illô cultore Deorum

Lusira suae Phoebes non unus vixerat Apis.

Idem l. 9. v. 160.

Et sacer in Magni cineres mactabitur Apis.

Certe vulneratum eum in femore iam a Cambyse, imo occisum, assatum et comestum ab Artaxerxe Ocho, in Persiae Regum historia, legimus. Nec omittendum, quod Eudoxi Cnidii, cum in Aegypto versaretur; verstem linxerit Apis, unde Sacerdotes praedixerunt, illum ἔνδοξον, ἀλλ᾿ ὀλιγοχρόνιον, illustrem futurum, sed non din victurum, quod et factum. Fuit enim is inter Astronomos sui saeculi inclitus, sed 53. aetatis annô exstinctus est, Diogenes Laert. in Eo etc. vide et Serapis. It. Euseb Clement. de praepar. Euang c. 11. Herodot. l. 3. Aelian. Hist. var. l. 4. c. 8. et l. 6. c. 8. Diodor. Sic. l. 1. Macrob. Saturn. l. 1. c. 21. Strab. l. 7. Melam. l. 1. c. 9. Plut. de Iside et Osiride, et quaest. conviv. l. 8. Plin. l. 8. c. 46. Minutium Felicem, Augustin. de Civ. Dei l. 18. c. 5. Et quia bovis huius frequentissimus inter Indos hodieque cultus, P. de Valle, Itiner. tom. 4. ubi hanc Indicarum superstitionum Camatinam facunde movet. Regnâsle illum post Phoroneum ann. 35. Telxienis dein et Telchinis insidiis periisse ἄπαιδα Apollodorus tradit. l. 2. Argô successore: sed Pausan. et Hygenus hunc in Argivorum serie reiciunt: ut videre est apud Ioh. Marshamum Can. Chron. ad Sec. VI. e quo vera Apidos historia paucis infra subnectetur. Item Apis, vicus in Africa sic dictus, quia nobilis Aegypti religione esset. Plin. l. 5. c. 6.

II.

APIS

sub Caeacho, Thinitarum in Aegypto Rege in Memphi; sicut Mnevis in Heliopoli, et Menclesius caper, Dii haberi coeperunt. Et quidem, uti Mnevis Soli, ita Apis (qui princeps illis Deorum) Lunaesacratus elt, bos diversis genitalium notarum figuris cxpressus, maximeque omnium corniculantis Lunae specie latere dextrô insignis. Amm. Marcellin. l. 22. Idem vero et nigrore corporis et nodô suo lmgua, quem κάνθαρον vocant, Solis quoque insigne fuit, Eusebius Praepar. Euang. l. 3. c. 13. Vide quoque Mensam Isiacam Bembinam, et Nummum Hadriani Aug. ubi Apis, et insigne ei in dextro latere candicans macula, cornibus Lunae crescere incipientis, cernitur, apud Tristanum l. 1. p. 514. Causa consecrationis, quod Osiridis (seu Menis, Beli, Ammonis, Thamuzi etc. quibus nominibus Cham insignitus) anima in bovem transmigrâsle, et in posteros perpetuo transfusa fuisse, credita est, μετα τας ἀναδείξεις ἀντοῦ, secundum eius apparitiones, Plut. Iside. Cur vero in duos boves unius Osiridis anima transmigrâsle dicta sit videbimus infra, voce Mnevis. Itaque Apis, cum post vivendi spatium praestitutum sacrô fonte immersus e vita abiisset, alter similis cum publico quaesitus est luctu, ductusque Memphim Aesculapti cultu famosam. Ubi, initiante Antistitum numerô centum, inductus in thalamum, esse sacer, et signa rerum futurarum demonstrare, dictus est, Marcellinus ubi supra. Fuerunt autem delubra gemina, Thalamos vocabant, auguria populorum: Alterum intrâsse laetum erat, in altero diva portendebat. Responsa privatis dabat, e mann consulentium cibum capiendo, Plin. l. 3. c. 46. vel pallam lingendo, vide ubi de Eudoxo Cnidio. Ceterum secretus, cum se proripuit in coetus, incessit summotu lictorum, grexque puerorum comitatus, carmem honori eius canebat. Qui greges repente lymphati futura praecinebant, Plinius dict. loc. quod quô modô factum, dicemus ubi de Mercurio in Pharsis. Quando vero coeperit Apis signa rerum futurarum demonstrare, non liquet: cum inter vetusta Aegypti oracula nulla eius sit ratio, apud Herodotum l. 2. c. 83. et c. 133. Plura hanc in rem vide apud praesatum Marshamum Can. Chron. Sec. IV. ubi et de Vitulo in deserto, et de Vitulis a Ieroboamo, occasione bovis huius Aegyptii, consecratis agit: Simulque Mythologos Graecos, et, qui hos sequuti Christiani contra Graecos scripserunt, Tatianum, Clementem Alex. alios, perperam consecrationem Apidu ad Phoronei

fil. Apin, retulisse docet. Adde supra dicta, nec non dicenda, vocibus Athyr, Buthos, Mnevis, Momemphis et.

III.

APIS

unum ex quinque animalibus, quae apud Mahometanos occidere non licet, uti infra dicemus voce Rana: Hebr. debora, dicta, a mirabili ductu et ordine: politicum enim hoc animalculum est. Reges habens, et populos et urbes et praetoria, de quibus e Graecis potissimum consulendi Aristoreles, l. 9. Histor. Animal. c. 40 Aelian. Hist. Anim. et Scriptores Geoponicῶν, ut, e Romanis, Varro l. 3. RR. c. 16. Virgilius, l. 4. Georg. Columella, l. 9. c. 2. 3. 4. Plinius; l. 11. c. 5. et seq. et ex Arabibus, Damir et Alkazuimus. Apud omnes autem apis ποθεινὴ est καὶ ἐπίδοξος, amabilis et clara; ut cuius opus, mel videl. ubique nascitur, ut notat Plin. l. 22. c. 24. et ubique in pretio est, ab ultima Sythia usque ad Afros et Aethiopes. Unde non puduit Aristomachum Solensem, duodesexaginta annos in natura apis investigandâ desudâsle; nec Philiscum Thasium, in desertis eas colentem, Agrii inde nomen sibi contraxisle. Quo pertinet, quod mulierem frugi ex ape natam esse finxêre Veteres ut apud Stobaeum c. 71. Simonides:

Τὴν δ᾿ εν μελίςςης, τήν τις εὐτυχεῖ λαβών

Κείνῃ γὰρ ὀίῃ μῶμος οὐ προσιζάνει

Θάλλει δ᾿ ὑπ᾿ αν᾿ τῷ κᾀπαέξεται βίος

Natum ex ape qui duxerit, selix est:

In hoc enim sola culpa non residet;

Floretque et ab ea augetur res familiaris, etc.

Unde variae illustres feminae Apis nomine appellari non sunt dedignatae. Apud Hebraeos Debora duplex, una Rebeccae untrix, Gen. c. 35. v. 8. altera Prophetisla, quae iudicavit Israelem, Iudic. c. 4. v. 4. Apud Graecos, Iovis nutrix Melissa nympha et Melissa Epidamni filia, de qua Steph. in Δυῤῥάχιον. Melissa item Periandri uxor, Regis Corinthiorum; et alia recentior, cuius Epistolam edidit Aldus in Volum. Graecarum Epistolar. Est etiam id receptum, ut ἐογάτις dicatur, nomine communi proprii vice acceptô. Anthol. l. 1. c. 60.

Α᾿ιθερίθ πτηναὶ νέκταρος ἐργάτιδες.

Aetherei volucres nectaris artifices etc.

Sed et fortitudinis merentur elogium, quam ob causam cum iis infestissimos hostes comparari in Sacris novimus. Certe earum examina multum saepe in bello profuisle, testatur Appian. in Mithridat. ubi, cum Luculliani per cuniculos Themiscyram aggrederentur, Themiscyrii ursos, ferasque alias et σμήνη μελιςςῶν, apum examina, in operarios emittebant: et Bonfinius Decad. 3. l. 4. ubi scribit, Amurathe Albam Graecam obsidente, oppidanos, apum examinibus in Turcas immissis, se fuisse tuitos. Cui non absimile est, quod refert Wittichindus de Saxon. gestis l. 1. unum ex Ducibus henrici Imperatoris a Giselberto Lotharingiae Rege obseslum, invasores, obiectis apum alvearibus inhibuisse, quorum aculeis equi in furorem acti seslores vel excuslerint vel ad pugnandum reddiderint inutiles: ut nil dicam de incolis oppidi Tanli, in ditione Mauritaniae Xiatimensi, a Lusitanis, Duce Banigâ, iam ferme adincitas redactis, A. C. 1313. dequibus Osorius de reb. Emmanuelis l. 8. Ita, si minus verum, saltem vero simile est, quod apud Photium scribit Iamblichus de copiis, Rhodanem et Simonidem obsidentibus: Φεύγουσιν ὁ ςτρατὸς, τῷ, τῶ μελιςςῶν πολέμῳ πονούμενοι, Copiae diffugiunt, apum pugnâ afflictae. Neque proorsus incredibile, loca quaedam trans Istrum, ut Herodot. narrat, propter earum multitudinem, hominibus inaccessa fuisle. Hodie inter poenas, quas adultro impoint Iudaica gens, haec una est, ut nudus aestate per densam apum tnrmam transerat et illatum aculeis corpus suum obiciat, donec totum intumuerit; idque semel atque iterum, pro delicti gravitate, ut habetur apud Buxtorfium, Synagog. Iudaic. c. 34. etc. Plura de Apibus, vide supra in Apes et praeter Auctores laudatos, apud Bochart. Hieroz. parte poster. l. 4. c. 10. et seqq. In sepulchro Childerici, Francorum Regis, haud pridem prope Tornacum in Flandria reperto, praeter alia Regiae sepulturae ornamenta, magnum apum ex auro, pollicis longitudine, examen simul erutum fuisle, refert Car. Patinus Relation. Histor. I. quae omnia Imperatoris munere Galliae Regis cimeliatchio illata fuisse, addit. Forte apes tumulato Regi additae, in symbolum bellicae fortitudinis, quum animalculum hoc, magnos animos exiguo in corpore versans, belligerum esle supra sit visum. Coeterum de Apum Decimis, vide Ordericum Vitalem l. 5. p. 82. de utilitatibus earum, Chartam Henrici V. Imperatoris A. C. 1112. apud Nicolaum Zyllesium in S. Maximino p. 49. Capitul. de Villis c. 17. et supra in voce Abollagium; uti de Ape succinô inclusa infra ubi de Electro etc. Aliam vero notionem vocis exhibebimus, voce Proserpina.